Schaamte
Dit verhaal schreef ik als lezing voor het Retorisch Onderzoek Genietschap. Tijdens een aantal dagen in Noordwijk gingen wij op onderzoek naar schaamte, de betekenis, het effect en de diepere lagen.
Lees verder
Scrollen

Schaamte

Huh.. wat is dat voor thema? Voor mij is het géén thema.

Er schiet mij echt niets te binnen. Dagen denk ik erover. Steeds weer die vraag: Wat is schaamte voor mij? Ken ik schaamte? Wanneer heb ik me voor het laatst echt geschaamd?

Het is al meer dan tien jaar geleden, misschien wel vijftien. Zomer, op een camping in Zuid-Frankrijk. Samen met Francesco. Zorgeloos. Alleen genieten van de prachtige omgeving, de warmte van de zon en elkaar. Tot die ene nacht.

‘Nein! Hilfe!’

Ik schrik wakker. Met wijd opengesperde ogen lig ik in de slaapzak in mijn tent. Riep er iemand om hulp?

Nog een keer, een schel en hulpeloos ‘Hilfe!’.

Naast mij is Francesco ook wakker. Ik lig als aan de grond genageld. Echt niets in mij komt in beweging. Tegelijkertijd neemt het geluid buiten toe. Ik hoor steeds meer stemmen. Een vrouwenstem roept geëmotioneerd ‘Mein Mann!’.

Ik kijk Francesco geschrokken aan. Wat moeten we doen? Naar buiten? Blijven liggen? We blijven liggen, wat kunnen we doen? ‘Er zijn al mensen bij,’ fluisteren we naar elkaar. Na een lange tijd van onrust rijden felle lichten over de camping. De ambulance stopt naast onze tent. Er is niets meer te doen. Onze buurman is dood. Overleden aan een hartstilstand terwijl hij onderweg was naar het toiletgebouw.

Uiteindelijk vallen we weer in slaap. Een paar uur later brandt de zon weer op het tentdoek. Ik kijk Francesco aan. Opstaan, de tent openritsen en naar buiten. Ik kan het niet. Ik kan de buurvrouw, die ik niet ken, waar ik geen woord mee gewisseld heb, niet onder ogen komen. Vannacht heeft zij haar man verloren en ik heb niets gedaan.

De hele dag hangt er een bedrukte sfeer op de camping. Een Duitse gezin zorgt voor de kinderen, die opeens hun vader kwijt zijn. Andere buren bekommeren zich om de vrouw.

De hele dag, en weken erna, vraag ik me af, verwijt ik mezelf, had ik iets moeten doen? Had ik iets kunnen doen? Waarom heb ik zelfs ’s ochtends niets gezegd? Ik dook weg. Het verdriet van de onbekende vrouw naast me raakte me en dat ik niets heb gedaan doet me zeer. Tegelijkertijd vertelt mijn hoofd me dat het goed was zo. Er waren mensen bij die Frans spraken en konden helpen met vertalen. De Duitse familie ving de kinderen op, die ook de dagen ervoor al met hun kinderen speelden. En de man was niet meer te redden. Later hoorden we dat hij waarschijnlijk al een half uur voor ze hem vond naar het toilet was gegaan.

Alles hoort erbij

Waar ik aan denk is de vraag die mij regelmatig wordt gesteld: Je hebt toch niet alles vertelt in je boek? Er zijn vast dingen die je hebt achter gehouden, die je niet wilde vertellen. De eerste keer dat die vraag aan me gesteld werd reageerde ik echt verbaasd. Hoezo, iets niet vertellen? Is dat ook een optie dan? Mijn boek gaat er juist over dat alles erbij hoort. En dus deel ik alles wat er voor mij toe doet. Geen bewuste keus, maar een gevolg van mijn behoefte aan echt zijn. Ik wil helemaal gezien worden. Met mijn vreugde, met mijn succes, met de mooie kanten, maar ook met mijn twijfels, mijn pijn en mijn verdriet. Alles hoort erbij.

Maar als alles erbij hoort, dan schaamte toch ook? Ja, natuurlijk. Maar het is een emotie die ik niet voel. Al jaren niet meer. Betekent dit dan, dat er geen schaamte is? Of is er een mechanisme in mij dat zorgt dat ik het niet herken of dat zorgt dat ik snel switch van de ene gedachte naar de andere. Of ben ik zonder schaamte?

Als je echt jezelf bent, kun je het nooit fout doen, was jarenlang een uitspraak van me. En daar zit voor mij de kern. Tuurlijk doe ik domme dingen, vind ik het vervelend als ik soms een afspraak niet na kan komen, kom ik tijd tekort om iedereen te helpen, al zou ik dat graag willen. Allemaal situaties waarin ik me vroeger waarschijnlijk geschaamd zou hebben. Nu laad het me op, zorgt het dat ik op scherp sta, of maakt het dat ik juist mijn kwetsbaarheid laat zien naar anderen en duidelijke keuzes maak. Die ik vervolgens altijd uitspreek en, wanneer nodig, toelicht. En dus hoef ik me niet te schamen en doe ik dat ook niet.

Plaatsvervangende schaamte ken ik wel. Heel goed zelfs. Het heeft vaak te maken met het onvermogen om ergens iets aan te veranderen. Iets ligt buiten mezelf. Ik zou het graag anders zien, maar het is niet van mij. Dan gaat het over belangrijke waarden: rechtvaardigheid, eerlijk en oprecht zijn en niet handelen. Over wereldproblemen. Maar ook wanneer bij een rondleiding niemand luistert naar de gids. Dan blijf ik overdreven knikken en laat ik de gids merken: ik hoor je en ik zie je. Ook oneerlijk, want dit is vaak op de momenten dat ik het ook niet interessant meer vind. En er eigenlijk gewoon iemand zou moeten zeggen: Dankjewel. Het was leuk, maar nu is het voldoende.

Maar terug naar schaamte. Mijn schaamte. Ook Google biedt mij deze keer geen hulp. Het is voor mij geen thema. En juist dan komt de vraag: Schaam je je ergens voor, Linda? Probeer je iets te bedekken?

Het antwoord is nee. Of misschien: ik weet het echt niet.

Ik blijf er weken op broeden. Hou allerlei situaties tegen het licht. En kom niet verder. Het blijft echt stil in mij.

Ik kijk uit naar jullie verhalen. Dat gaat me vast meer inzicht geven. Want nieuwsgierig ben ik wel.

Na afloop schreef ik deze ultra-korte samenvatting:

Schaamte is (voor mij) een heel dun laagje tussen wel/niet handelen, wel/niet in verbinding zijn. Als een tentdoek dat de wereld buiten houdt en tegelijkertijd alles aanwezig laat zijn. Schaamte ontstaat wanneer je je schuldig voelt. Er is volledig vertrouwen nodig om vrij van schaamte te kunnen zijn. Echt eerlijk zijn naar jezelf en de ander. Radicale eerlijkheid… heb je de moed om het echt aan te kijken?

Ben je nieuwsgierig geworden naar mijn boek, waarin ik dus niets achterhoud en open vertel over alles wat me bezighoudt en ervoor heeft gezorgd dat ik geworden ben wie ik geworden ben? Ga dan snel verder naar het inkijkexemplaar. Of bestel hem direct ;-)

Werk maken van
jouw verlangen?

Een mooiere wereld maken we samen. Door het uitspreken van verlangens bepaal je zelf richting en kunnen mensen met je meedenken en -doen.
Ik help je met kennis, ervaring, netwerk en inspiratie. Van dagvoorzitter tot sparringpartner.

Waar wacht je nog op? Bel of mail me.

Wat ik nog meer denk & Doe

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aenean vel auctor urna. Etiam fermentum tempus sem, eget feugiat nibh ultricies id.
Alle berichten bekijken